ตุ๊ดเอ๋ย ตุ๊ดตู่ ในเรี่ยวในรูช่างอยู่ได้ ขี้เกียจนักหนาระอาใจ มาเรียกให้กินหมากไม่อยากคบ ชาติขี้เกียจเบียดเบียนแต่เพื่อนบ้าน การงานสักนิดก็คิดหลบ ตื่นเช้าเราจักหมั่นประชันพลบ ไม่ขอพบขี้เกียจ เกลียดนักเอย ฯ ดอกสร้อยสุภาษิต กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

เอกสารภาษาไทยหลายที่เขียนบรรยายพฤติกรรมของตุ๊ดตู่ว่า ไม่ค่อยออกไปหากินไกลจากที่หลับนอน ชอบนอนตามโพรงไม้ หรือซอกหิน เมื่อหิวจึงจะออกหากิน แล้วก็กลับเข้าหลับนอนตามเดิม

ตุ๊ดตู่เป็นสัตว์ที่เล็กที่สุดในกลุ่มสัตว์จำพวกเหี้ย-ตะกวดที่พบได้ใน ป่าดิบชื้นภาคใต้ของประเทศไทยและพบในมาเลเซีย สุมาตรา บอร์เนียว ชอบอาศัยอยู่บนต้นไม้ ตามพื้น ใกล้ลำธาร ป่าดิบชื้น ป่าโกงกาง และตามเกาะแก่ง

ตุ๊ดตู่มีลักษณะลำตัวค่อนข้างป้อมสั้นและอ้วน เกล็ดเป็นสันแข็งขนาดใหญ่ โดยเฉพาะที่คอจะเป็นแผ่นใหญ่และกลม มีลายแถบสีครีมตามตัว ลำตัวและหางมีสีน้ำตาลแดงไปจนถึงน้ำตาลดำ

ในช่วงอายุตั้งแต่ออกจากไข่จนถึงอายุ 4 -8 สัปดาห์ตั้งแต่ปลายปากถึงคอมีสีส้มถึงแดงเข้ม และ มีขีดสีดำตั้งแต่ขอบตาถึงคอ มีแถบสีเหลืองโดยรอบตั้งแต่คอถึงปลายหาง